W 2023 roku Fundacja na Rzecz Niematerialnego Dziedzictwa Kultury w Polsce, dzięki wsparciu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kultura Ludowa i Tradycyjna, realizowała zadanie pt. „Krywulkarstwo łemkowskie – wpis na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Opis, dokumentacja, ewaluacja”. Celem projektu było wsparcie depozytariuszy w przygotowaniu wniosku o wpis krywulkarstwa łemkowskiego na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Projekt „Krywulkarstwo łemkowskie – wpis na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Opis, dokumentacja, ewaluacja” dotyczył unikalnego rękodzieła, jakim jest wytwarzanie krywulek, będących elementem niematerialnego dziedzictwa Łemków i polskich Karpat. Krywulki to naszyjniki plecione z drobnych, kolorowych koralików. Są symbolem łemkowskiego stroju ludowego. Wykonuje się je, nawlekając na nić szklane koraliki i zszywając je w kolejne rzędy. Ozdoba składa się z trzech części: przylegającej do szyi krajki, szerokiej połotenki i rzędu dużych koralików na brzegu, zwanych gondoczką. Obecnie wytwarzaniem krywulek zajmuje się jedna wielopokoleniowa rodzina Anny Dobrowolskiej ze wsi Krzywa koło Gorlic.
W ramach projektu odwiedziliśmy kilkukrotnie mistrzynię Annę Dobrowolską, która – wraz z córkami i wnuczkami – zaprezentowała nam rodzinne archiwum, zrobione przez siebie krywulki i wspierała nas cały czas w pracy nad projektem. Na naszym ostatnim spotkaniu z mistrzynią łemkowskich krywulek i przedstawicielką depozytariuszek dziedzictwa, Pani Anna Dobrowolska podpisała końcową wersję wniosku do Narodowego Instytutu Dziedzictwa o wpis tradycji wykonywania łemkowskich krywulek w stylu komaneckim na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Mamy nadzieję, że tradycja ta już niebawem trafi na tę prestiżową listę.
Poza wizytami w Krzywej i dokumentacji wizualnej pracy depozytariuszek, nasi eksperci i dokumentaliści odwiedzili też kilka muzeów i miejsc, w których znajdują się krywulki łemkowskie, w tym te, wykonane przez Annę Dobrowolską. Kwerendy i dokumentację odbyliśmy w następujących miejscach:
– Muzeum Regionalnym w Jaśle,
– Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku,
– Gminny Ośrodku Kultury w Komańczy,
– siedzibie Łemkowskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Kyczera” w Legnicy,
– i kolekcjach prywatnych w Siarach, Sękowej i Komańczy.
Jeszcze raz serdecznie dziękujemy Pani Annie za okazaną pomoc, ciepłe przyjęcie i cierpliwość. Dziękujemy również wszystkim instytucjom i osobom prywatnym, których pomoc była niezwykle cenna w realizacji naszego projektu.
Projekt „Krywulkarstwo łemkowskie – wpis na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Opis, dokumentacja, ewaluacja” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.