Wykonywanie łemkowskich krywulek z okolic Komańczy zostało w sierpniu 2024 roku wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest to pierwszy wpis elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego z mniejszości łemkowskiej i zarazem pierwszy wpis na Krajowej liście związany z mniejszością etniczną w Polsce.
Inicjatorką wpisu była Pani Anna Dobrowolska ze wsi Krzywa, której rodzina wywodzi się z Komańczy. Fundacja Na Rzecz Niematerialnego Dziedzictwa Kultury w Polsce wspierała Panią Dobrowolską i jej rodzinę w przygotowaniu wniosku do Narodowego Instytutu Dziedzictwa i promocji tego unikalnego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego Łemków w Polsce. Eksperci i dokumentaliści z naszej Fundacji wykonali niezbędne kwerendy naukowe, przygotowali opracowania merytoryczne oraz bogatą dokumentację wizualną krywulek i pracy ich współczesnych twórczyń. W 2023 roku zrealizowaliśmy też serię filmów dokumentalnych poświęconych historii i tworzeniu karpackiej ludowej biżuterii koralikowej.
Anna Dobrowolska z Krzywej, twórczyni łemkowskich krywulek. Fot. B. Duleba, 2023. Z archiwum FNDK.
W 2025 roku kontynuujemy nasze zaangażowanie w dokumentację i promocję tworzenia łemkowskich krywulek, ich historii i współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem tego rękodzieła i jego dziedzictwa w rodzinie Pani Anny Dobrowolskiej, najwybitniejszej twórczyni łemkowskich krywulek. Dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach Programu Ludowa i Tradycyjna, przygotowujemy publikację albumową pt. Łemkowskie krywulki – niematerialne dziedzictwo polskich Karpat. Planowany album będzie składał się z kilku części: tekstów poświęconych historii i współczesności wykonywania krywulek i łemkowskiej biżuterii koralikowej, biogramu Anny Dobrowolskiej i jej wspomnień na temat historii rodziny, tekstów opisujących budowę i tworzenie krywulek, wyboru zdjęć archiwalnych i współczesnych oraz wybraną bibliografię zagadnienia (rękodzieło i kultura łemkowska).
Tworzenie krywulek w rodzinie Anny Dobrowolskiej z Krzywej. Fot. B. Duleba, 2023. Z archiwum FNDK.
W ramach realizacji zadania nasi eksperci i dokumentaliści już „ruszyli” w teren – zbieramy materiały ilustracyjne, opracowujemy teksty i opisy krywulek. Niebawem zagościmy w domach twórczyń w Krzywej i Komańczy, by udokumentować ze szczegółami pracę nad łemkowskim krywulkami. Relacje z kolejnych etapów projektu będziemy zamieszczać na naszej stronie internetowej i na profilu w mediach społecznościowych.
Krywulki łemkowskie wykonane przez Annę Dobrowolską. Fot. B. Duleba, 2023. Z archiwum FNDK.
***
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
